-Εικόνα από Γιάννη Στεφανίδη–

Η εφηβεία συχνά παρομοιάζεται σαν το πέρασμα, το κατώφλι ή ο ενδιάμεσος χώρος μεταξύ παιδικής και ενήλικης ζωής. Είναι η περίοδος 12-18 χρονών που ο έφηβος διανύει για να αναπτύξει μια σταθερή ταυτότητα εαυτού που θα τον οδηγήσει στην ενηλικίωση. Αυτό γίνεται μέσα από τη διαφοροποίηση, η οποία είναι η διαδικασία απομάκρυνσης από τις εντυπώσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος και αναζήτησης νέων με το βλέμμα στραμμένο προς τον έξω κόσμο.

Αφήνοντας πίσω τα παιδικά παιχνίδια ο έφηβος σταδιακά βιώνει μέσα του την αίσθηση του ημιτελές. Από τη μια νιώθει ότι δεν είναι παιδί και από την άλλη οραματίζεται πως θα είναι ως ενήλικας. Αυτό έχει ως συνέπεια να αναδύονται ψυχικές και αναπτυξιακές ορμές που τον σπρώξουν σαν βίαια νερά στην αναζήτηση νέας ταυτότητας. Οι ψυχικές και αναπτυξιακές ορμές δημιουργούν μια πείνα για εμπειρία στο τώρα, που πολλές φορές τον ωθούν σε βιώματα που χαρακτηρίζονται από ακρότητες και αντιθέσεις.

Βλέπουμε τον έφηβο να προσπαθεί να βρει μια νέα σχέση με το σώμα του που αλλάζει εξωτερικά αλλά και με τη σεξουαλική ενέργεια που αυτό εμπεριέχει. Εξερευνά τις σχέσεις του με συνομήλικους κυρίως, μέσα από τη φιλία και τις ρομαντικές/ερωτικές σχέσεις. Ο τρόπος σκέψης του αρχίζει να αναπτύσσεται αποκτώντας περισσότερο βάθος σε ηθικά, πολιτικά και κοινωνικά ιδεώδη. Επιπλέον, η φαντασία του διευρύνεται τρεφόμενη από ταινίες, ηλεκτρονικά παιχνίδια, περιοδικά, μουσική, τέχνες, βιβλία, κ.α.

Όλη αυτή η πορεία δίνει την αίσθηση ενός ταξιδιού σε φουρτουνιασμένη θάλασσα. Η διαδρομή προς την ενηλικίωση μπορεί να καθρεφτιστεί στο πρόσωπο του Οδυσσέα που με στοχοπροσήλωση ταξιδεύει προς την Ιθάκη. Ο Οδυσσέας καλείται να περάσει τις δοκιμασίες από θεούς και μυθικά πλάσματα. Σε κάθε δοκιμασία υπάρχει ο κίνδυνος του αποπροσανατολισμού, της λήθης, της παγίδευσης, ακόμα και του αφανισμού. Έτσι και ο έφηβος, στο πέρασμα του δοκιμάζει διάφορα προσωπεία για ταυτότητα. Συγκρούεται με τους κανόνες των γονιών, αποδοκιμάζει τις αξίες της κοινωνίας και πολιτείας, εξιδανικεύει ομάδες νέων με κουλτούρα ειδικού ντυσίματος, ακουσμάτων μουσικής και τρόπου ζωής, κ.α. Κάθε δοκιμασία είναι μια ζύμωση για να αναπτυχθεί εκείνο το εσωτερικά αυθεντικό στοιχείο που θα τον ορίσει ως ενήλικα.

Οι σύγχρονοι έφηβοι καλούνται να κάνουν αυτή τη ψυχικά καθοριστική μετάβαση συνήθως μόνοι τους. Απουσιάζει από την οικογενειακή και κοινωνική δομή το απαραίτητο πλαίσιο που να εμπεριέχει αυτό το πέρασμα. Η στροφή σε ένα στεγνό τρόπο ζωής εστιασμένο στην κατάκτηση οικονομικής και κοινωνικής ευμάρειας, έχει αφαιρέσει κάθε μορφή συμβολικής μύησης του έφηβου που να προσφέρεται ως δοχείο φιλοξενίας αυτών των ψυχικών και αναπτυξιακών μεταβολών. Στις αρχέγονες φυλές που ακόμα ο άνθρωπος ήταν βαθιά συνδεδεμένος με τη σωματική, ψυχική και πνευματική του φύση, υπήρχαν τελετουργίες μύησης με τη χρήση χορού, μύθων, συγκεκριμένων δράσεων, μουσικής, εικόνων και τη συμμετοχή της κοινότητας που στήριζαν την οικογένεια και τον έφηβο να διαβούν με ασφάλεια το απαιτητικό ψυχικά μονοπάτι από την παιδικότητα στην ενηλικίωση.

Συχνά, συναντώ τον έφηβο να καταδιώκεται από τη μεγάλη προσδοκία του να γίνει πολυμήχανος από τη μια στιγμή στην άλλη. Αυτή η προσδοκία σπρώχνει τον έφηβο σε μοτίβα ενήλικου τρόπου ζωής που συνήθως δεν είναι έτοιμος να ακολουθήσει. Απαιτείται να έχει υπολογίσει και ορίσει πως θα είναι η ζωή του πριν ακόμα τελειώσει το σχολείο. Αν όμως, αγνοήσει αυτή την προσδοκία και φανερώσει διαφορετικούς τρόπους δράσης και έκφρασης, τότε θεωρείται το πρόβλημα της οικογένειας ή της κοινωνίας γιατί υπάρχει δυσκολία στο να γίνει κατανοητός από τους άλλους.

Και αφού στις μέρες μας δεν υπάρχουν οι συμβολικές μυήσεις που υπήρξαν κάποτε για υποστήριξη, η πιο κοντινή δίοδος είναι το σύγχρονο θεραπευτικό πλαίσιο. Η δουλειά μέσα από τη μέθοδο της δραματοθεραπείας εστιάζεται στο να γεφυρώσει το χάσμα μεταξύ της πρόωρης προσδοκίας για ενηλικίωση, με τον πραγματικό ψυχικό και αναπτυξιακό ρυθμό που διαθέτει ο έφηβος. Αυτό πετυχαίνεται με τη δημιουργία ενός ασφαλούς δοχείου σε συνδυασμό με τη χρήση της δημιουργικής έκφρασης και του διαλόγου. Ο έφηβος καλείται να συνδεθεί με τη δημιουργικότητα του μέσα από μύθους, κίνηση σώματος, παιχνιδιού και με το διάλογο να κάνοντας συνειδητές πτυχές του εαυτού του. Με αυτό τον τρόπο ενθαρρύνεται να διερευνήσει με ασφάλεια τις ψυχικές και αναπτυξιακές μεταβολές που βιώνει και να τις συνδέσει με την πρακτική της ζωής.

Στόχος είναι ο έφηβος να αναπτύξει μια δυνατή εσωτερική πρόθεση που να τον οδηγήσει στην προσωπική του Ιθάκη. Η εσωτερική πρόθεση μπορεί να του δώσει εφόδια για το πως να χαρτογραφεί το ψυχικό του κόσμο, πως να είναι συνδεδεμένος με το σώμα, τα συναισθήματα και τις σκέψεις του. Μόνο έτσι μπορεί να πλησιάσει την ουσία του, να αναπτύξει μια σταθερή αίσθηση εαυτού και ως ενήλικας πια, με τόλμη και ωριμότητα να ακολουθήσει το δικό του μονοπάτι στη ζωή.